صافی کف پا ( شناخت و درمان)

صافی کف پا(Flat Foot ) به اختلالی گفته میشود که در آن قوس طولی پا از بین رفته و کل کف پا  و یا قسمت بیشتر آن با زمین در تماس قرار میگیرد.شیوع تقریبی این اختلال در جامعه که دارای انواع خفیف متوسط تا شدید است بین ۲۰ تا ۳۰ در صد تخمین زده شده است.

در حالت ایستاده قسمت داخلی پا باید باسطح زمین فاصله اندکی داشته باشد که در افراد مبتلا به صافی کف پا این فاصله دیده نمیشود( عکس ۱و ۲) و در صورتی که از کف پا در حین وزن گذاری اسکن به عمل آید بر خلاف افراد عادی که قسمت داخلی پا فشاری را متحمل نیست در کف پای صاف نواحی افزایش فشار را به درجات متفاوتی خواهیم داشت. ( عکس ۳)

به طور کلی صافی کف پا به انواع انعطاف پذر و غیر انعطاف پذیر تقسیم میگردد که هر کدام دارای دلایل متفاوتی میباشند . کف پای صاف قابل انعطاف به مراتب داری شیوع بیشتری نسبت به غیر قابل انعطاف است و از لحاظ پیش آگهی دارای وضعیت بهتری است.

صافی کف پا در کودکان زیر ۳ تا ۵ سال کاملا نرمال تلقی میگردد و علت آن وجود چربی بیشتر در ناحیه کف پا در اطفال زیر ۲ سال و شلی نسبی  لیگامان ها و مفاصل در کودکان بزرگتر است( عکس ۴ ) و لذا در این سنین صاف بودن کف پا به عنوان بیماری تلقی نشده و نیاز به هیچ گونه پروسه درمانی نخواهد داشت و بتدریج که کودک بزرگتر میگردد و فعالیت های وی افزایش میابدقوس کف پای کودک نیز خود به خود تکامل میابد. از انجایی که کودکان خود قادر به تشخیص این اختلال نیستند لذا بهتر است که والدین از حدود سنین ۳ تا ۵ سال به این قضیه توجه کنند ، خصوصا اگر راه رفتن کودک کمی مسخره به نظر میرسد و کودک بیشتر بر روی لبه خارجی پای خود راه میرود و یا از دردهای مبهم در ناحیه عضلات ساق شکایت دارد بهتر است که کودک توسط پزشک متخصص ارتوپد تحت معاینه قرار بگیرد . کودکانی که دارای درجاتی از شلی لیگامانی هستند معمولا به احتمال بیشتری تا بزرگسالی دارای کف پای صاف خواهند بود.

اصولا امروزه ثابت شده که پوشیدن کفشهای طبی سنگین( عکس ۵ ) و یا ارتوزهای گران قیمت تاثیر چندانی در روند پیشرفت و یا بهبودی صافی کف پا نداشته و به خصوص در انواع خفیف تا متوسط نیاز به هیچ مداخله ای نیست و بهتر است کودک بیشتر از کفشهای مخصوص دویدن که در آن مقداری قوس کف پا تعبیه شده است استفاده کرده( عکس ۶ )  و یا  نهایتا در مواردیکه کودک از خستگی متناوب عضلات ساق شکایت میکند از کفی های داخل کفش استفاده نماید ، اما در انواع شدید که معمولا در حین ایستادن قسمت داخلی پا در تماس کامل با زمین بوده و به نظر میرسد که کل پا به سمت داخل چرخیده است استفاده از اورتوزها و یا کفی های مخصوص و  کفش طبی گزینه قابل تفکری میباشد خصوصا زمانیکه کودک مرتب کفش های خود را دفورمه و خراب مینماید. باید یاد اوری کنیم که هدف استفاده از اینها از بین بردن صافی کف پا نبوده و صرفا باعث نزدیک شدن بیومکانیک کف پای صاف به یک وضعیت نرمال شده و از ایجاد علایم برای کودک جلوگیری میکند.مطالعات  نشان داده اند که راه رفتن و دویدن با پای برهنه بر روی سطوحی مثل ساحل شنی دریا ، زمینهای چمن و یا حتی تشکچه های مخصوص ژیمناستیک کاران از طریق افزایش قدرت عضلات اینترینسیک کف پا تا حدودی با کاهش شدت صافی کف پا در ارتباط میباشند.

یکی از مسایلی که همواره بعد از تشخیص صافی کف پا مطرح میگردد ارتباط آن با اختلالاتی همچون کمردرد ، افزایش یا کاهش زاویه های اندام تحتانی در ناحیه زانو و یا افزایش بروز آرتروز مفاصل میباشد که هیچ کدام از این موارد تا کنون دارای مستندات علمی برای ارجاع نبوده و نباید به دلیل جلوگیری از بروز این موارد کودکان را مجبور به پوشیدن بریس ها و اورتوزهای سنگین نموده و یا آنها را از شرکت در فعالیتهای ورزشی منع نماییم و تنها در مواردی که فعالیت ورزشی شامل مسافتهای طولانی دویدن و پریدن میباشد جهت جلوگیری از چرخش به داخل بیش از حد پا یا over pronation

از کفشهای دارای ساپورت قوس داخلی و Medial Heel wedge استفاده نمایند .( عکس ۷ )

صافی کف پای غیر انعطاف پذیر دارای دلایل متفاوتی نسبت به صافی کف پای انعطاف پذیر بوده و بیشتر تمایل به ایجاد علامت و درد در ناحیه پا دارد این نوع صافی کف پا که بعد از معاینه توسط متخصص ارتوپدی تشخیص داده میشود معمولا نیاز مند مداخله درمانی و حتی در مواردی جراحی است لذا در مواردیکه با انواع غیر معمولی از صافی کف پا از جمله انواع یکطرفه( عکس ۸ ) ویا دردناک مواجه شدیم هر چه سریعتر جهت معاینه به متخصص ارتوپدی مراجعه میگردد.افراد دارای کف پای صاف غیر قابل انعطاف حتی وقتی بر روی پای خود نایستاده اند فاقد قوس طولی کف پا میباشند

صافی کف پای بالغین میتواند به دنبال ادامه روند آن از کودکی و یا اکتسابی در بزرگسالی باشد که در نوع دوم انواع اسیبها ، شکستگیها ، حاملگی ، التهابات رباطی لیگامانی کف پا و چاقی مفرط  میتوانند زمینه ساز باشند و برطرف کردن این عوامل میتوانند باعث برگشت این روند گردند.

در موارد بسیار اندکی که صافی کف پا شدید و ایجاد مشکلات متعدد نموده است عملهای جراحی نیز به عنوان یک انتخاب درمانی مد نظر قرار میگیرند