قوانین شطرنج

قوانین شطرنج مصوب فدراسیون جهانی شطرنج

ماده ۱: ماهیت و هدف بازی شطرنج

ماده ۲: پوزیسیون اولیه مهره ها در صفحه شطرنج

ماده ۳: حرکت مهره ها

ماده ۴ :حرکت دادن مهره ها

۱-۴ هر حرکتی را باید فقط با یک دست انجام داد.

۲-۴ بازیکنی که نوبت حرکت اوست می تواند یک یا چند مهره را در مربعهای آنها مرتب کند،مشروط بر اینکه ابتدا قصد خود را بیان دارد.

۳-۴ بجز آنچه در ماده ۴-۲ آمده است،اگر بازیکنی که نوبت اوست،عمدا در صفحه شطرنج

(الف) یک یا چند مهره خود را لمس کند، باید اولین مهره لمس شدهای را که می توان حرکت داد حرکت بدهد، یا

(ب) یک یا چند مهره حریف را لمس کند،باید اولین مهره لمس شده ای را که می توان گرفت بگیرد، یا

(ج) یک مهره از هر رنگ(مهره خود یا حریف)را لمس کند،باید مهره حریف را با مهره خود بگیرد، یا اگر این عمل قانونی نبود،اولین مهره لمس شده ای را که می توان حرکت داد یا گرفت حرکت بدهد یا بگیرد.اگر قابل تشخیص نباشد که مهره خودی اول لمس شده یا مهره حریف، مهره بازیکن را باید لمس شده قبل از مهره حریفش به حساب آورد.

۴-۴ (الف) اگر بازیکنی عمدا شاه و رخ خود را لمس کند، باید در آن جناح قلعه برود،به شرطی که این کار قانونی باشد.

(ب) اگر بازیکنی عمدا رخی را لمس کند و سپس شاه خود را لمس کند،مجاز نیست در آن نوبت در آن جناح قلعه برود و موقعیت مشمول ماده ۴-۳ (الف) خواهد بود.

(ج) اگر بازیکنی به قصد قلعه رفتن شاه را لمس کند یا همزمان شاه و رخ را لمس کند ولی قلعه رفتن در آن جناح غیر قانونی باشد، بازیکن باید حرکتی قانونی با شاه خود انجام دهد که ممکن است شامل قلعه رفتن در جناح دیگر نیز باشد.اگرشاه اصلا حرکت قانونی نداشنه باشد، بازیکن مختار است هر حرکتی که قانونی باشد انجام دهد.

(د) اگر بازیکنی پیاده ای را ترفیع دهد، انتخاب سوار هنگامی قطعی می شود که آن سوار خانه ترفیع را لمس کند.

۵-۴ اگر هیچکدام از مهره های لمس شده را نتوان حرکت داد یا گرفت، بازیکن می تواند هر حرکتی که قانونی باشد انجام دهد.

۶-۴ وقتی مهره ای ،به عنوان حرکتی که قانونی یا بخشی از حرکت قانونی، در مربعی رها شود، دیگر نمی توان آن را به مربع دیگری حرکت داد. حرکت موقعی انجام شده محسوب می شود که تمامی شروط ماده ۳ تامین باشد.(ماده ۳ درباره حرکت مهره ها می باشد)

(الف) در مورد گرفتن ، هنگامی که مهره گرفته شده از صفحه شطرنج برداشته شود و دست بازیکن بعد از قرار دادن مهره خود در مربع جدیدش این مهره گیرنده را رها کند،

(ب) در مورد قلعه رفتن، وقتی که دست بازیکن رخ را در مربعی که شاه از آن عبور کرده است رها کند.هنگامی که بازیکن شاه را از دستش رها کرده است، هنوز حرکت [بطور کامل] انجام نشده است،البته مشروط به این که قانونی باشد،بازیکن،دیگر حق ندارد حرکت دیگری بجز قلعه رفتن در آن جناح انجام دهد.

(ج) در مورد ترفیع پیاده، وقتی که پیاده از صفحه شطرنج برداشته شده و دست بازیکن مهره جدید را بعد از قرار دادن آن در خانه ترفیع رها کرده است.اگر بازیکن پیاده ای را که به خانه ترفیع رسیده است از دست خود رها کند، هنوز حرکت [بطور کامل]انجام نشده است، اما بازیکن دیگر حق ندارد پیاده را به مربعی دیگر حرکت دهد.

۷-۴ بازیکن به محض آنکه عمدا مهره ای را لمس کند، حق اعتراض به تخطی حریف از ماده ۴ را از دست می دهد.

ماده ۵: اتمام بازی                                                             

۱-۵ (الف) بازیکنی که با حرکت قانونی، شاه حریف را کیش و مات کرده باشد،بازی را برده است.بازی بلافاصله به اتمام می رسد، به شرطی که حرکتی که موجب پوزیسیون کیش و مات شده است قانونی باشد.

(ب) بازیکنی که حریفش اعلام کند تسلیم شده[ یا واگذار کرده] است بازی را برده است.بازی بلافاصله به اتمام می رسد.

۲-۵ (الف) وقتی بازیکنی که نوبت اوست هیچ حرکت قانونی نداشته باشد و شاهش نیز در معرض کیش نباشد، بازی مساوی است.

می گوئیم بازی(پات) شده است.بازی بلافاصله به اتمام می رسد، به شرطی که حرکتی که موجب پوزیسیون پات شده است قانونی باشد.

(ب) هرگاه پوزیسیونی پدیدار شود که در آن هیچ یک از دو بازیکن نتوانند با سلسله حرکتهای قانونی حریف را کیش و مات کنند، بازی مساوی است.می گویند بازی به (پوزیسیون مرده) رسیده است.بازی بلافاصله به اتمام می رسد،به شرطی که حرکتی که موجب این پوزیسیون شده است قانونی باشد.

(ج) با توافق دو بازیکن در حین بازی ، بازی مساوی می شود.بازی بلافاصله به اتمام می رسد.(نگاه کنید به ماده ۹-۱)

(د) اگر پوزیسیون یکسانی بخواهد حداقل برای سومین بار در صفحه شطرنج پدیدار شود، یا حداقل سه بار در صفحه شطرنج پدیدار شده باشد، بازی می تواند مساوی شود.( نگاه کنید به ماده ۹-۲)

(ه) اگر حداقل آخرین ۵۰ حرکت پیاپی را هر دو بازیکن بدون جابه جایی پیاده ای و بدون هیچ گرفتنی انجام داده باشند، بازی می تواند مساوی شود.( نگاه کنید به ماده ۹-۳)

مقررات مسابقه

ماده ۶: ساعت شطرنج

۱-۶ (ساعت شطرنج) یعنی ساعتی با دو صفحه نمایش زمان که طوری به هم ارتباط داشته باشند که در هنگام واحد فقط یکی از آنها بتواند کار کند.منظور از(ساعت) در قوانین شطرنج یکی از دو صفحه نمایش زمان است.(سقوط پرچم) یعنی خاتمه زمان اختصاص یافته به بازیکن.

۲-۶ (الف) هنگام استفاده از ساعت شطرنج، هر بازیکن باید تعداد حداقلی حرکت یا کل حرکتها را در مدت زمان مشخص شده ای انجام دهد و یا ممکن است مقدار زمان اضافه ای با هر حرکت به او تخصیص داده شود.همه اینها باید پیشاپیش تصریح شود.

(ب) زمانی که بازیکن در یک مدت صرفه جویی کند به زمان موجود او برای مدت بعدی اضافه می شود، مگر در شیوه (تاخیر زمان).

در شیوه تاخیر زمان، هر دو بازیکن( زمان تفکر اصلی) مشخص شده ای دریافت می کنند.هر بازیکن همچنین( زمان اضافی ثابتی) با هر حرکت دریافت می کند.شمارش معکوس زمان اصلی فقط پس از آنکه زمان ثابت خاتمه یافته باشد آغاز می شود.اگر بازیکن قبل از خاتمه زمان ثابت، ساعت خود را متوقف کند، زمان تفکر اصلی تغییر نمی یابد، صرف نظر از اینکه چه نسبتی از زمان ثابت مصرف شده باشد.

۳-۶ هر صفحه نمایش زمان یک(پرچم) دارد.به محض سقوط پرچم، مفاد ماده ۶-۲(الف) را با ید وارسی کرد.

۴-۶ پیش از آغاز بازی، داور محل قرار گرفتن ساعت شطرنج را تعیین می کند.

۵-۶ در زمان تعیین شده برای آغاز بازی، ساعت بازیکنی که مهره سفید دارد به کار انداخته می شود.

۶-۶ اگر هیچ یک از دو بازیکن در آغاز مسابقه حاضر نباشند، بازیکنی که مهره سفید دارد، تا هنگام ورود خود، کل زمان سپری شده را از دست می دهد، مگر آنکه مقررات مسابقه طور دیگری تصریح کند یا داور طور دیگری تصمیم بگیرد.

۷-۶ هر بازیکنی که بیش از یک ساعت بعد از آغاز پیش بینی شده بازی پشت صفحه شطرنج حاضر شود بازنده خواهد بود، مگر آنکه مقررات مسابقه طور دیگری تصریح کند یا داور طور دیگری تصمیم بگیرد.

۸-۶ (الف) در حین بازی، هر بازیکن پس از انجام حرکت خود در صفحه شطرنج باید ساعت خودش را متوقف کند و ساعت حریف را به کار اندازد.بازیکن باید همواره اجازه متوقف کردن ساعت خود را داشته باشد.تا بازیکن ساعت خود را متوقف نکرده باشد، حرکت او کامل به حساب نخواهد آمد، مگر آنکه حرکت انجام شده به بازی خاتمه دهد.(نگاه کنید به ماده ای ۵-۱ و ۵-۲ )

زمان بین انجام حرکت در صفحه و متوقف کردن ساعت خود و به کار انداختن ساعت حریف، جزو زمان مشخص شده برای بازیکن تلقی می شود.

(ب) بازیکن باید ساعت خود را با همان دستی متوقف کند که با آن حرکت انجام داده است.نگه داشتن انگشت روی دکمه یا(برفراز آن) توسط بازیکن ممنوع است.

(ج) بازیکنان باید از ساعت شطرنج به نحو صحیح استفاده کنند.کوبیدن،بلند کردن یا واژگون کردن آن ممنوع است.استفاده ناصحیح از ساعت مشمول جریمه طبق ماده ۱۳-۴ خواهد بود.

(د) اگر بازیکنی قادر به استفاده از ساعت نباشد، یک دستیار که مورد قبول داور باشد، می تواند توسط بازیکن برای انجام این عمل انتخاب شود.ساعت او باید به طور عادلانه توسط داور تنظیم شود.

۹-۶ پرچم موقعی سقوط کرده(افتاده) محسوب می شود که داور این امر رامشاهده کرده باشد، یا یکی از دو بازیکن به درستی مدعی چنین امری شده باشد.

۱۰-۶ غیراز موارد مشمول ماده ۵-۱ ، یا از مواد ۵-۲(الف)،(ب) و(ج)، اگر بازیکنی تعداد حرکتهای مقرر را در زمان مشخص شده انجام ندهد، بازی را باخته است.اما اگر پوزیسیون طوری باشد که حریف نتواند بازیکن را با هیچ گونه سلسله حرکتهای قانونی ممکن، حتی با ناشیانه ترین حرکتهای بازیکن،کیش و مات کند،بازی مساوی است.

۱۱-۶ در صورت عدم هر گونه نقص آشکار،آنچه ساعت نمایش می دهد قطعی به حساب می آید.ساعت شطرنجی که آشکارا معیوب باشد باید تعویض شود.داور باید ساعت را تعویض و به هنگام تعیین زمانهایی که باید در ساعت تعویض شده نمایش داده شوند قضاوت عالیه اعمال کند